Je film gaat over de vervuilende rol van de scheepvaart in het Arctisch gebied. Wat moet er veranderen?
Bernice: Wij moeten er in ieder geval voor zorgen dat we net als in het Antarctisch gebied (Zuidpool, red.) internationale wetgeving gaan instellen. Dat je daar in de toekomst niet met Heavy Fuel Oil (HFO), oftewel bunkerolie mag varen. De verwachting is dat de internationale scheepvaart in 2050 met 250 % toeneemt. De meeste scheepvaart vindt plaats in het Noordelijk halfrond. Dat mogen we niet toelaten op de manier waarop we het nu doen.
Wat is er zo speciaal en gevaarlijk aan bunkerolie als brandstof ?
Bernice: Bunkerolie is het putje van het olievat. Het heeft een goed vloeibaarheidsgehalte. De scheepsmotoren vinden het heerlijk. Het smeert lekker en heeft een hoge caloriewaarde. Maar het is ook de meest vervuilende soort brandstof in de wereld. Dat is slecht voor onze gezondheid. Verder kun je er niks mee doen behalve asfalt maken.
Je was op de klimaattop COP21 in Parijs om de risico´s van bunkerolie te agenderen en te lobbyen. Waarom lukt het niet in de klimaatdoelstellingen van landen ook doelen voor scheepvaart mee te nemen?
Bernice: Grootste probleem met de COP21 zijn de landen. Die moeten zich committeren aan beperkte CO2 uitstoot. Scheepvaart is geen land. Varen in internationaal water maakt het heel moeilijk ze onder een noemer te schuiven. De International Maritime Organization (IMO) is wel van de Verenigde Naties maar valt onder een andere tak van sport. Omdat het een zelfregulerend orgaan is.
Op 22 april is in Amsterdam de vertoning van je documentaire Seablind, ondersteund door Amsterdam Fossielvrij. Wat kunnen wij, samen met jou en Amsterdammers, doen om dit probleem aan te pakken?
Bernice: Mensen begrijpen niet dat je ziek wordt van de scheepvaart. De Amsterdamse haven ligt midden in de stad. Er wonen heel veel mensen om heen. De meeste zwaveluitstoot komt van de zee. Die waait direct het land binnen. Als er niet snel maatregelen worden genomen krijgen we daar gezondheidsproblemen door. Dat is nu al zo. We hebben stappen in de juiste richting gezet om zwavel uit brandstof te halen. Maar we hebben nog steeds stikstof en roet en andere fijnstoffen die heel erg problematisch zijn voor onze gezondheid. We kunnen dingen veranderen.
Op 9 maart lanceerde een pioniersgroep uit de scheepvaart in London een routekaart 2040: het Sustainable Shipment Initiative. Met veel ambitieuze initiatieven, maar ook deze. De Noordelijke scheepvaartroute zal door klimaatverandering ijsvrij worden. Ze zien die route als instrument om CO2 uitstoot te beperken omdat die route korter is dan via de Zuidkaap en het Suezkanaal. Wat vind je van die opvatting?
Bernice: Minder CO2 uitstoten omdat je minder brandstof verbruikt vind ik heel prima. Maar: het moet nog steeds anders. Het scheelt negen dagen varen en heel veel geld. De reder die via de Noordelijke zeeroute vaart bespaart bijna een miljoen Euro aan brandstofkosten. Dat is de grootste drijfveer voor de scheepvaart die route te ontwikkelen. Het moet sowieso met andere brandstof. Er hoeft maar iets te gebeuren, bijvoorbeeld een lekkage in een schip. Een olievlek krijg je daar gewoon niet opgeruimd. Er is geen infrastructuur voor reddingsacties. Het is te ver weg, te moeilijk om er te komen. Als het gebeurt in de winter is het 24 uur per dag donker. Dat zijn rampenscenario’s. Dus waarom dan niet en/en? Niet business as usual met die bunkerolie.Het Arctisch gebied heeft een heel erg kwetsbaar ecosysteem. Dat moeten we beschermen. Ten tweede wordt met bunkerolie veel roet uitgestoten. Met bunkerolie wordt veel roet uitgestoten. We denken dat 40 % van het versnellen van het smelten van het ijs in Groenland en de Arctische zee komt door roetuitstoot. Die bron moeten we wegnemen. Met een ander soort brandstof.
De gemeente Amsterdam is 100 % aandeelhouder van het havenbedrijf. Wat kan de rol zijn van het havenbedrijf en gemeente Amsterdam om de scheepvaart meer duurzaam te maken?
Bernice: Havens zijn energiehaarden, er wordt heel veel energie gebruikt. Nederland staat heel erg onderaan de Europese ladder van duurzaamheid. Dat is zo belabberd. Om een schaamtegevoel van te krijgen. De energie zou om te beginnen opgewekt moeten worden uit duurzame energie. Daar moet veel meer in geïnvesteerd worden. Windenergie, getijdenenergie, zonnepanelen, alle voorbeelden die je maar op kan noemen. In de haven zelf, daar wordt heel veel energie gebruikt. Denk aan al die kranen die containers moeten oploodsen. Het zijn enorm grote industriële complexen. Dat vergt heel veel energie, dus dat is het eerste. Havens moeten verduurzaamd worden.
Ten tweede, haven en gemeente moeten wat betreft de scheepvaart de gatekeepers gaan worden. Ze moeten schepen weren die zich niet aan de regels houden. De havens moeten daar een actieve rol in gaan spelen. Nu is dat Rijkswaterstaat en de douane, dat zijn overheidsinstanties. De havens zelf moeten daar belangrijker in gaan worden. Overtreders niet willen en ook niet mogen accepteren.
Vind je dat er bij de havens zelf onvoldoende bewustzijn is van klimaat verandering?
Bernice: Ja. Ze snijden zichzelf in de vingers. De havens van Amsterdam en Rotterdam verdienen geld aan opslag van benzine (en heel veel kolen, red.). Dat wordt verder getransporteerd naar landen die aan onze rivieren liggen. Dus ze willen die opslag niet weigeren.
De LNG terminals die nu in Rotterdam worden gebouwd zijn misschien wel een stap weg van opslag van bunkerolie zoals we die nu hebben. En überhaupt van olie en raffinaderijen. Zolang we plastic hebben is er altijd olie, daar ontkom je niet aan. De chemische industrie gaat door. Plastic zit in alles. Dat is niet zo 1, 2, 3 te verwijderen. We zullen altijd één of ander vervoer hebben van olie. Het zou al heel mooi zijn als we kunnen nadenken over hoe we de enorme vloot containerschepen laten overschakelen. Er zijn honderdduizend containerschepen. De haven moet daaraan bijdragen.
seablind.org/
www.bernicenotenboom.com/
Interview Egbert Born. Amsterdam, 31 maart 2016.
email: ebornworks@gmail.com
Twitter @EgbertBorn
