In september van 2020 ligt een belangrijk beleidsdocument voor aan de Amsterdamse gemeenteraad; de Transitievisie Warmte (TVW). Dit visiedocument legt de basis voor het aardgasvrij programma voor de komende 20 jaar. Keuzes die nu worden gemaakt zullen dus nog ver in de toekomst effect hebben.
Amsterdam Fossielvrij doet sinds 2018 onafhankelijk onderzoek naar de Amsterdamse aardgasvrij plannen. Sindsdien waarschuwen we voor de gevaren van het inzetten op hoge temperatuur warmtenetten van WPW en Vattenfall. Met name omdat zij warmte halen uit vervuilende industrieën met een onzeker voortbestaan. Gelukkig zijn er ook duurzame alternatieven.
KLIK HIER VOOR DE PDF VERSIE
Samenvatting
In de Transitievisie Warmte (TVW) wordt het voornemen uitgesproken om meer dan de helft van de Amsterdamse woningen aan te sluiten op het hoge temperatuur warmtenet van Vattenfall en Westpoortwarmte (WPW). Het gaat hier grofweg om alle woningen gebouwd tussen 1920 en 1990. Vóór 2030 moeten 110.000 woningen in zogenaamde ‘City Deal buurten’ zijn aangesloten.
In de huidige TVW wordt feitelijk bepaald dat eerst grote aantallen huizen worden verwarmd met hoge temperatuur, daarna wordt pas gekeken of er voldoende opties zijn om deze woningen van duurzame warmte te voorzien. Biomassa uit houtpellets, en restwarmte van aardgasverbranding en afvalverbranding zijn niet duurzaam én de beschikbaarheid van deze bronnen is onzeker op de lange termijn. Diepe geothermie is wel duurzaam, maar de potentie hiervan in Amsterdam is nog niet eens verkennend onderzocht.
Duurzame (lage temperatuur) bronnen zoals oppervlaktewater, riothermie en Warmte Koude Opslag (WKO’s) kunnen niet- of alleen met veel moeite worden ingepast in hoge temperatuur warmtenetten. Een te snelle uitbreiding van het (bestaande) hoge temperatuur warmtenet heeft daarom een onomkeerbaarheid in zich, die de doelstelling van 55% CO2-afname in 2030 in gevaar brengt.
In 2019 stuurde wethouder van Doorninck een brief naar de Minister Wiebes, om de SDE+ subsidies voor biomassa te herzien. Tegelijkertijd stuurt het stadsbestuur actief aan op het uitbreiden van een warmtenet dat afhankelijk is van diezelfde biomassa.
De warmtevisie lijkt toegeschreven naar het bedrijfsbelang van Vattenfall en WPW. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat men nog steeds nieuwbouwwoningen op stadswarmte wil aansluiten, terwijl er onder deskundigen consensus bestaat dat het daar absoluut niet nodig is. Opties zoals hybride warmtenetten, WKO’s en zonthermische warmte bieden ook de mogelijkheid woningen 12 maanden per jaar comfortabel warm te krijgen. En dat geldt niet alleen voor nieuwbouw.
Het rapport ‘Op weg naar een aardgasvrije Van der Pekbuurt’ heeft de haalbaarheid aangetoond van een lage temperatuurnet (15C) voor bestaande bouw. Thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), WKO en isolatie zijn hier leidend en bieden ook direct koeling in de zomer, tegen beheersbare kosten. Ook de Key, Firan en Waternet onderzoeken de mogelijkheden voor duurzame alternatieven elders in Amsterdam Noord.
Toch wordt in de TVW wordt een duidelijke een voorkeur uitgesproken voor hoge temperatuur warmtenetten, en wordt aangegeven dat de Gemeente hier met beleid op zal sturen. Dit biedt WPW, Vattenfall en woningbouwcorporaties de komende 5 jaar te veel ruimte om niet-duurzame warmtenetten toe te passen zonder eerst te kijken naar duurzame alternatieven.
Helaas pakt de Gemeente, blijkens deze TVW, niet de rol om zélf in te zetten op innovatieve projecten in de bestaande bouw, in plaats van op biomassa en industrie-warmte. Een gemiste kans, de gemeente is juist als geen ander in staat om innovatie – en werkgelegenheid – aan te jagen en te voorkomen dat de stad afhankelijk blijft van hoge temperatuur warmtebronnen waar we op termijn juist vanaf moeten. Niet in de laatste plaats omdat het opwarmende klimaat waarschijnlijk zal leiden tot een toenemende vraag naar verkoeling.
Ook is er te weinig aandacht voor het opknappen en beter isoleren van de vele nog tochtige en niet-energiezuinige woningen in de stad. Het is niet wenselijk dat woningen aangesloten worden op een hoog temperatuur warmtenet zonder eerst de basisisolatie op orde te hebben. Dit is niet alleen een slechte oplossing vanuit energetisch oogpunt, het heeft het risico in zich dat het draagvlak voor de warmtetransitie bij bewoners afneemt.
Conclusie
Een hoog temperatuur warmtenet van Vattenfall en WPW ondermijnt de CO2 doelstellingen. Zeker als houtige biomassa een grote rol speelt. Het biedt weinig verbetering ten opzichte van aardgas en weinig toekomstbestendigheid. Er is dus onvoldoende reden om nu volop in te zetten op dit warmtesysteem. Al helemaal als er geen zekerheid is over het aanbod geothermische warmte. Een snelle uitbreiding van het bestaande netwerk lijkt misschien daadkrachtig op korte termijn, maar draagt op lange termijn niet bij aan een duurzame en betrouwbare warmtevoorziening.
Het is aan te raden om juist een voorkeur uit te spreken voor betere isolatie en duurzame warmte-alternatieven op lage temperatuur. Hierop moet actief en met beleid worden gestuurd door de gemeente. Om te beginnen door de alternatieven uitgebreid te onderzoeken. Dit geldt voor de hele stad, maar met bijzondere urgentie voor de City Deal buurten die zeer binnenkort van het aardgas moeten afstappen.