13 juli 2018 –
De geplande nieuwbouw in de Sluisbuurt in Amsterdam Oost krijgt mogelijk een veel minder duurzame warmtevoorziening dan op basis van de huidige technieken mogelijk is. Dat terwijl het nieuwe college heeft gezegd groene koploper van Europa te willen worden. Wethouder duurzaamheid Marieke van Doorninck wil woensdag 18 juli aan de Raad voorstellen om akkoord te gaan met hoge temperatuur-warmte van Nuon in de Sluisbuurt. Dit terwijl de Gemeenteraad in een motie in november 2017 heeft gezegd dat Amsterdamse nieuwbouwwijken nooit meer op hoge temperatuur verwarming wordenaangesloten. Omdat nieuwbouwwijken geen hoge temperatuur nodig hebben. Omdat je nieuwe huizen namelijk goed kan isoleren.
De gemeente doet in haar voorstel voor de Sluisbuurt flink haar best Nuon voor te trekken. In haar warmteplan staat zelfs dat de restwarmte van de gascentrale in Diemen een lagere CO2-emissie zou hebben dan zogenoemde ‘all-electric’ woningen aangesloten op een warmtepomp waarmee alles in het huis wordt gedaan: de (tap)warmtevoorziening, het koken, de verlichting en de apparaten zoals computer, telefoon en TV. De gemeente maakt hierbij gebruik van een vreemde rekentruc. De inzet van eigen zonnepanelen mag namelijk niet mee worden meegerekend in het CO2-plaatje van zo’n huis, wat voor een all-electric-huis dus zeer nadelig uitpakt. Onbegrijpelijk, en met deze manier van denken wordt Amsterdam natuurlijk nooit groene koploper.
Terwijl minister Wiebes het land motiveert duurzamer te gaan leven en van het gas af te gaan, dreigt de hoofdstad een spiksplinternieuwe wijk juist aan de aardgascentrale van NUON vast te ketenen met een verouderde hoge temperatuur techniek die beter geschikt is voor slecht geïsoleerde woningen. Terwijl duurzaam Nederland en Amsterdam klaar staan om wijken van de toekomst te gaan bouwen lijkt dit college juist langer afhankelijk te willen blijven van fossiele brandstoffen en restwarmte uit de industrie.
In de woorden van het coalitieakkoord was de hoofdstad in de 21e eeuw beland, maar in daden dreigt Amsterdam terug te vallen naar de vorige eeuw. De Raad kan niets anders doen dan het warmteplan voor de Sluisbuurt woensdag wegstemmen.
– Professor Derk Loorbach Transitie-onderzoeksinstituut Drift,
Erasmus Universiteit
Wethouder Choho neemt stevige maatregelen voor zonnepanelen op huurdaken. Dit is mede naar aanleiding van het raadsadres afkomstig van Amsterdam Fossielvrij en bewonersplatform ‘Zon Op Je Pan’. Bob van Lanen en Mischa Meerburg nemen je mee in de wondere wereld van zonnepanelen en woningbouwcorporaties.
Is stadswarmte wel echt zo duurzaam? Als we van fossiele brandstof af willen, is het discutabel of Amsterdam op het juiste paard wed, stelt Amsterdam Fossielvrij.
Amsterdam wil net als de rest van Nederland van het aardgas af. In de zoektocht naar een duurzaam alternatief lijken de bestuurders van onze stad enthousiast over het plan voor een warmtenet voor de hele regio. Als het aan de Metropoolregio Amsterdam (MRA) ligt, verwarmt dat net een half miljoen woningen, waarvan 230.000 in Amsterdam. Dit warmtenet wordt sterk afhankelijk van restwarmte uit de afvalverbranding, de Nuongascentrale en de hoogovens van Tata Steel in IJmuiden. Dat deze bronnen verre van CO2-neutraal zijn, spreekt voor zich.
Tata Steel
Een veelgehoord argument van de voorstanders van stadsverwarming is dat we straks veel kunnen verwachten van geothermie: warm water uit de diepe ondergrond. Maar deze techniek bevindt zich nog in de onderzoeksfase. Dat geldt ook voor het plan om de gascentrale van Nuon op waterstof te laten draaien. Ook de MRA voorspelt dat de ontwikkeling van schone alternatieven kan tegenvallen.
Afvalverbranding
Als dat gebeurt is Amsterdam in 2040 nog steeds afhankelijk van warmte uit onder andere de kolengestookte staalindustrie. Gevaarlijk, aangezien het niet duidelijk is hoe lang Tata Steel nog hier zal blijven. De overstap van kolen op waterstof is erg duur, zeker zolang de CO2-prijs laag blijft. Volgens onderzoeksbureau Quintel zullen duurzame industrieën warmte-overschotten eerder zelf nodig hebben voor bijvoorbeeld elektrische stoomrecompressie. Hoeveel warmte er dan overblijft, is onzeker.
Ook leunen de plannen van de MRA sterk op afvalverbranding. Om voldoende warmte op te kunnen wekken moet er constant voldoende aanvoer van afval zijn. Dat kan tot gevolg hebben dat afval geïmporteerd moet worden. De prikkel om afval te vermijden zal dan in elk geval niet toenemen. Een dergelijke afvalverslaving lijkt moeilijk te verenigen met de ambitie van Amsterdam een ‘circulaire stad’ te worden.
Laagste energielabel
Daar komt bij: energie die we niet gebruiken hoeven we ook niet op te wekken. Overal in Nederland – maar vooral in Amsterdam – lopen corporaties nog achter op de doelstellingen om energie te besparen. Zestien procent van de Amsterdamse corporatiewoningen heeft nog het laagste energielabel (G). Dat zijn tochtige woningen met vaak enkel glas, kieren, oude kozijnen en gebrekkig geïsoleerde gevels, daken en vloeren.
Waarom verkeren onze sociale huurwoningen nog steeds in zo’n erbarmelijke staat, en waar ligt het noodplan deze achterstand in te halen? De politiek laat het al jaren afweten. Gaan we straks echt een ondergrondse buis tussen een IJmuidense staalfabriek en Amsterdam aanleggen om heet water in lekke huurwoningen te pompen zonder eerst goed te isoleren?
Op het eerste gezicht lijkt de aansluiting op stadsverwarming voor de woningcorporaties voordelig. Hun woningen krijgen een hoger energielabel tegen lagere kosten dan de investeringen die doorgaans nodig zijn om een woning te isoleren. Omdat het energielabel meetelt in de huurpunten mogen ze de huur verhogen. Voor de huurders betekent stadsverwarming: wél een huurverhoging, maar geen lagere energierekening. En ook geen extra comfort.
De plannen van de regio Amsterdam leunen sterk op afvalverbranding
Als we zo snel mogelijk van fossiele brandstoffen af willen, is het discutabel of Amsterdam met dit plan wel op het juiste paard wedt. Als we willen voldoen aan de doelstellingen van het klimaatverdrag van Parijs zullen keiharde afspraken moeten worden gemaakt dat de warmtebronnen in 2030 uitstootvrij zijn, en dat we de warmtevraag drastisch gaan verminderen.
Inspanningsverplichting
Van warmteleveranciers die zich op het warmtenet willen aansluiten, maar ook van de woningbouwcorporaties, zal een inspanningsverplichting of zelfs een resultaatsverplichting moeten worden gevraagd. Anders zit Amsterdam voor lange tijd vast aan stadswarmte uit de fossiele industrie.
Ambities formuleren kunnen we wel in Amsterdam. Concrete plannen ontbreken tot nu toe. Terwijl échte verandering wel mogelijk blijkt. Alleen vereist dat moedige beslissingen. Zoals de Amsterdamse haven die onlangs heeft genomen, met het besluit geen kolen meer te willen doorvoeren in 2030. Eenmaal geïnvesteerd in een fossiele infrastructuur kom je er niet zo snel meer van af. We moeten voorkomen dat stadswarmte een excuus wordt om de oude business van de grote vervuilers in een nieuw ‘groen’ jasje te steken, want dat is niet de weg naar een fossielvrije stad.
De CO2-uitstoot gaat toch een rol spelen bij in Amsterdamse vuilnis- en veegwagens.
Dat schrijven de wethouders Pieter Litjens (Inkoop) en Abdeluheb Choho (Duurzaamheid) aan de gemeenteraad. Ook wordt de lopende aanbesteding voor diesels in 366 voertuigen opnieuw verlengd.
Dat is de uitweg die Litjens en Choho hebben gevonden, nadat GroenLinks en D66 hadden geschermd met de mogelijkheid het stadsbestuur terug te fluiten. Het zinde die partijen niets dat de aanbesteding dreigde uit te draaien op een overwinning voor een dieselsoort die wordt gemaakt met aardgas, een fossiele brandstof.
Streepje voor
Net als de RAI Vereniging, de branchevereniging van autofabrikanten, vonden Marijn Bosman (D66) en Jasper Groen (GroenLinks) dat brandstoffen die zorgen voor minder uitstoot van het broeikasgas CO2 een streepje voor moeten krijgen. Alleen in dat geval maken leveranciers van biobrandstoffen een kans om de aanbesteding winnend af te sluiten.
Na gezamenlijke druk van burgers en organisaties heeft de Amsterdamse haven een historisch besluit genomen: in 2030 is alle steenkool onze haven uit. Een fossielvrij Amsterdam is daarmee nog dichterbij gekomen. Burgerbeweging Amsterdam Fossielvrij feliciteert Gemeente en Havenbedrijf met deze moedige beslissing, waarvan directeur Koen Overtoom zelf zegt: ‘Het is best een enge stap’. Overtoom toont de moed en het leiderschap dat nodig is voor een succesvolle klimaattransitie.
Amsterdam Fossielvrij vindt het een belangrijk marktsignaal. “Amsterdam laat hiermee zien dat steenkolen een slechte investering vormen,” zegt initiatiefnemer Sven Jense. “Vind nog maar eens financiering voor een kolencentrale. Dat wordt steeds lastiger, ook in andere landen in Europa. Het argument dat kolen ‘gewoon naar andere landen zullen verhuizen’ gaat dus steeds minder op. De carbon bubble lijkt hier op een beheerste manier spanning te verliezen. Steenkoolrisico’s worden beheerst afgebouwd.”
Met de keuze voor afbouw van kolen zet Amsterdam door op weg naar een fossielvrije stad. Eerder al werd het ABP door burgemeester Eberhard van der Laan opgeroepen te stoppen met beleggen in kolen, olie en gas, werden directe investeringen onderzocht, en is besloten dat een eerlijke bank gezocht moet worden die natuurlijk fossielvrij is. De keuze met kolen te stoppen is ook een politiek signaal. Het gemeentebestuur zegt geen steenkool meer te willen. Rotterdam kan nu cynisch inzetten op meer omzet, of het leiderschap van Amsterdam volgen en zo het signaal aan de internationale markten nog versterken.
Amsterdam doet het aardgas de stad uit en wil zijn huizen gaan verwarmen met de restwarmte van elektriciteitscentrales. Niet iedereen vindt dat een goed idee.
Het is een klein gebouwtje zonder ramen, daar aan de Daalwijkdreef in Amsterdam-Zuidoost. Raymond van Bulderen, business manager Warmte bij Nuon, ontsluit de deur en we staan oog in oog met een bescheiden installatie van zwaar geïsoleerde buizen en metertjes. Dit is de regelkamer voor de nieuwe wijk Emerald die daar in aanbouw is. Vanuit deze regelkamer worden driehonderd woningen van warmte voorzien.
Amsterdam roept ABP op te stoppen met investeren in kolen, olie en gas
Burgemeester Van der Laan ziet ernstig gevaar voor pensioenen door klimaatrisico’s
Amsterdam, 13 juli 2016 — Amsterdam zet pensioenfonds ABP onder druk om hun investeringen in de fossiele industrie te beëindigen, om onomkeerbare klimaatverandering te voorkomen. In een brief aan het ABP bestuur schrijft burgemeester Eberhard van der Laan: “Indien het ABP niet binnen een redelijke termijn de beleggingen in fossiele industrie beëindigt, brengt dat de pensioenen van de deelnemers ernstig in gevaar.” Hij maakt duidelijk dat hij deze oproep doet als reactie op een brief van het burgerinitiatief Amsterdam Fossielvrij.
Sven Jense, initiatiefnemer Amsterdam Fossielvrij, is positief over deze stappen. “Het verbreken van de financiële banden met de fossiele industrie maakt onze stad en onze pensioenen toekomstbestendig. Maar we moeten ook een ambitieuze termijn stellen, ook voor de transitie van onze fossiele haven. Wij willen niet dat onze stad aan klimaatverandering verdient.”
De Amsterdamse coalitie van VVD, D66 en SP streeft naar een fossielvrije hoofdstad. Dit schrijft het College van B&W in een reactie op de oproep van een grote groep Amsterdammers onder wie Dolf Jansen, Ewald Engelen en Sven Jense. De inwoners vinden het onverantwoord nog te profiteren van een eindige industrie die de toekomst willens en wetens in gevaar brengt. Vooral voor de Amsterdamse haven zijn de consequenties groot.
Wist je dat 17 zeeschepen evenveel zwavel uitstoten als alle auto’s ter wereld?
De film Sea Blind vertelt een nog weinig bekend maar fascinerend verhaal en is een remedie tegen onze “Zee Blindheid”. Na Sea Blind volgt een gesprek met game changers. Filmmaakster Bernice Notenboom heeft Amsterdam Fossielvrij daar ook bij uitgenodigd.
Vrijdag 22 april (Earth Day), 18.00 uur, Undercurrent. Ben je erbij? Het ticket is inclusief hapjes en drankjes. Hier reserveren (klik op ‘tickets ophalen’).
Sea Blind gaat over de uitstoot van scheepvaartverkeer. Eenfossielvrije haven is een belangrijke inzet voor een fossielvrije stad. De gemeente Amsterdam is 100% aandeelhouder van de haven. We kunnen je inbreng bij het nagesprek dan ook goed gebruiken. Het wordt een interactief debat met Havenbedrijf Amsterdam, Amsterdam Fossielvrij, oplossingsgerichte ondernemers GoodFuels en Openlabel, en het publiek.
Onze eigen Egbert Born heeft Bernice geïnterviewd. Dat interview vind je hier.
Negentig procent van alles wat we kopen, komt naar ons per schip. Containerschepen voeden ons, geven ons kleren, meubels, het genot van het nieuwste gadget. Het grootste schip ter wereld vervoert 19,2000 containers en dat zijn honderdzeventien miljoen paar schoenen! Hoe groter de containerschepen worden, hoe minder we de omvang ervan lijken te kunnen omvatten. We zijn ‘zeeblind’ geworden. De scheepvaart is de meest vervuilende industrie maar ook de duurzaamste. Met geen enkele vorm van transport kun je in een keer 117 miljoen paar schoenen vervoeren. Maar scheepvaart kan en moet schoner.
Bernice Nootenboom (rechts) in gesprek met de coördinator van FossielVrij Nederland, Liset Meddens
Je film gaat over de vervuilende rol van de scheepvaart in het Arctisch gebied. Wat moet er veranderen?
Bernice: Wij moeten er in ieder geval voor zorgen dat we net als in het Antarctisch gebied (Zuidpool, red.) internationale wetgeving gaan instellen. Dat je daar in de toekomst niet met Heavy Fuel Oil (HFO), oftewel bunkerolie mag varen. De verwachting is dat de internationale scheepvaart in 2050 met 250 % toeneemt. De meeste scheepvaart vindt plaats in het Noordelijk halfrond. Dat mogen we niet toelaten op de manier waarop we het nu doen.
Wat is er zo speciaal en gevaarlijk aan bunkerolie als brandstof ?
Bernice: Bunkerolie is het putje van het olievat. Het heeft een goed vloeibaarheidsgehalte. De scheepsmotoren vinden het heerlijk. Het smeert lekker en heeft een hoge caloriewaarde. Maar het is ook de meest vervuilende soort brandstof in de wereld. Dat is slecht voor onze gezondheid. Verder kun je er niks mee doen behalve asfalt maken.
Je was op de klimaattop COP21 in Parijs om de risico´s van bunkerolie te agenderen en te lobbyen. Waarom lukt het niet in de klimaatdoelstellingen van landen ook doelen voor scheepvaart mee te nemen?
Bernice: Grootste probleem met de COP21 zijn de landen. Die moeten zich committeren aan beperkte CO2 uitstoot. Scheepvaart is geen land. Varen in internationaal water maakt het heel moeilijk ze onder een noemer te schuiven. De International Maritime Organization (IMO) is wel van de Verenigde Naties maar valt onder een andere tak van sport. Omdat het een zelfregulerend orgaan is.
Op 22 april is in Amsterdam de vertoning van je documentaire Seablind, ondersteund door Amsterdam Fossielvrij. Wat kunnen wij, samen met jou en Amsterdammers, doen om dit probleem aan te pakken?
Bernice: Mensen begrijpen niet dat je ziek wordt van de scheepvaart. De Amsterdamse haven ligt midden in de stad. Er wonen heel veel mensen om heen. De meeste zwaveluitstoot komt van de zee. Die waait direct het land binnen. Als er niet snel maatregelen worden genomen krijgen we daar gezondheidsproblemen door. Dat is nu al zo. We hebben stappen in de juiste richting gezet om zwavel uit brandstof te halen. Maar we hebben nog steeds stikstof en roet en andere fijnstoffen die heel erg problematisch zijn voor onze gezondheid. We kunnen dingen veranderen.
Op 9 maart lanceerde een pioniersgroep uit de scheepvaart in London een routekaart 2040: het Sustainable Shipment Initiative. Met veel ambitieuze initiatieven, maar ook deze. De Noordelijke scheepvaartroute zal door klimaatverandering ijsvrij worden. Ze zien die route als instrument om CO2 uitstoot te beperken omdat die route korter is dan via de Zuidkaap en het Suezkanaal. Wat vind je van die opvatting?
Bernice: Minder CO2 uitstoten omdat je minder brandstof verbruikt vind ik heel prima. Maar: het moet nog steeds anders. Het scheelt negen dagen varen en heel veel geld. De reder die via de Noordelijke zeeroute vaart bespaart bijna een miljoen Euro aan brandstofkosten. Dat is de grootste drijfveer voor de scheepvaart die route te ontwikkelen. Het moet sowieso met andere brandstof. Er hoeft maar iets te gebeuren, bijvoorbeeld een lekkage in een schip. Een olievlek krijg je daar gewoon niet opgeruimd. Er is geen infrastructuur voor reddingsacties. Het is te ver weg, te moeilijk om er te komen. Als het gebeurt in de winter is het 24 uur per dag donker. Dat zijn rampenscenario’s. Dus waarom dan niet en/en? Niet business as usual met die bunkerolie.Het Arctisch gebied heeft een heel erg kwetsbaar ecosysteem. Dat moeten we beschermen. Ten tweede wordt met bunkerolie veel roet uitgestoten. Met bunkerolie wordt veel roet uitgestoten. We denken dat 40 % van het versnellen van het smelten van het ijs in Groenland en de Arctische zee komt door roetuitstoot. Die bron moeten we wegnemen. Met een ander soort brandstof.
De gemeente Amsterdam is 100 % aandeelhouder van het havenbedrijf. Wat kan de rol zijn van het havenbedrijf en gemeente Amsterdam om de scheepvaart meer duurzaam te maken?
Bernice: Havens zijn energiehaarden, er wordt heel veel energie gebruikt. Nederland staat heel erg onderaan de Europese ladder van duurzaamheid. Dat is zo belabberd. Om een schaamtegevoel van te krijgen. De energie zou om te beginnen opgewekt moeten worden uit duurzame energie. Daar moet veel meer in geïnvesteerd worden. Windenergie, getijdenenergie, zonnepanelen, alle voorbeelden die je maar op kan noemen. In de haven zelf, daar wordt heel veel energie gebruikt. Denk aan al die kranen die containers moeten oploodsen. Het zijn enorm grote industriële complexen. Dat vergt heel veel energie, dus dat is het eerste. Havens moeten verduurzaamd worden.
Ten tweede, haven en gemeente moeten wat betreft de scheepvaart de gatekeepers gaan worden. Ze moeten schepen weren die zich niet aan de regels houden. De havens moeten daar een actieve rol in gaan spelen. Nu is dat Rijkswaterstaat en de douane, dat zijn overheidsinstanties. De havens zelf moeten daar belangrijker in gaan worden. Overtreders niet willen en ook niet mogen accepteren.
Vind je dat er bij de havens zelf onvoldoende bewustzijn is van klimaat verandering?
Bernice: Ja. Ze snijden zichzelf in de vingers. De havens van Amsterdam en Rotterdam verdienen geld aan opslag van benzine (en heel veel kolen, red.). Dat wordt verder getransporteerd naar landen die aan onze rivieren liggen. Dus ze willen die opslag niet weigeren.
De LNG terminals die nu in Rotterdam worden gebouwd zijn misschien wel een stap weg van opslag van bunkerolie zoals we die nu hebben. En überhaupt van olie en raffinaderijen. Zolang we plastic hebben is er altijd olie, daar ontkom je niet aan. De chemische industrie gaat door. Plastic zit in alles. Dat is niet zo 1, 2, 3 te verwijderen. We zullen altijd één of ander vervoer hebben van olie. Het zou al heel mooi zijn als we kunnen nadenken over hoe we de enorme vloot containerschepen laten overschakelen. Er zijn honderdduizend containerschepen. De haven moet daaraan bijdragen.
